Nederland is een land met 17 miljoen waterdeskundigen. Nu het bestemmingsplan voor Stadsblokken-Meinerswijk door de gemeenteraad behandeld wordt, zijn de zorgen over hoogwater en overstromingen opeens weer actueel. Woningen bouwen in de uiterwaarden? Voor iedere Nederlander voelt dat instinctief onlogisch.
Met het oog op klimaatverandering en een toename van de hoeveelheid water die bij Lobith ons land binnenkomt, werkt Rijkswaterstaat in het Deltaprogramma Rijn aan het verbeteren van de waterveiligheid. Op tientallen plekken in Nederland worden dijken verhoogd, nevengeulen aangelegd en andere maatregelen uitgevoerd die ervoor moeten zorgen dat Nederland niet alleen nu, maar ook in de toekomst veilig is voor het wassende water.
“Het rivierengebied heeft op dit moment de grootste waterveiligheidsopgave van Nederland”, aldus Rijkswaterstaat. “Daarom is in vrijwel het hele rivierengebied een hoger beschermingsniveau nodig.”
Jarenlang ging Rijkswaterstaat uit van een maximale waterafvoercapaciteit van 15.000 m3 water per seconde op de Rijn bij Lobith. Dat is een paar jaar geleden verhoogd naar 16.000 m3 en voor de toekomst houdt Rijkswaterstaat rekening met maar liefst 18.000 m3.
Met dat scenario voor ogen lijkt het onverstandig om nu in de uiterwaarden van Stadsblokken-Meinerswijk woningen te realiseren. Toch is een ruime meerderheid in de gemeenteraad voorstander van woningbouw in het gebied. De gemeenteraad staat daarin niet alleen. Van Rijkswaterstaat tot de deltacommisaris en van de Waterschappen tot de minister: geen enkele autoriteit die verantwoordelijk is voor waterveiligheid heeft bezwaar tegen de plannen om woningen te realiseren in Stadsblokken-Meinerswijk.
Dat lijkt onlogisch, maar het is goed uit te leggen.
Voorkomen dat de Randstad onderstroomt
Allereerst is het belangrijk om te weten hoe het water dat bij Lobith ons land binnenkomt wordt afgevoerd naar zee. Slechts een klein deel van het rivierwater stroomt langs Arnhem. Het grootste deel van het rivierwater wordt afgevoerd via de Waal, terwijl ook de IJssel een deel voor haar rekening neemt.
In de nieuwe Waterwet uit 2009 is vastgelegd dat de afvoercapaciteit in de Rijn op het zelfde niveau blijft als daarvoor. De afvoercapaciteit van de Waal en met name de IJssel worden fors vergroot om de extra hoeveelheid water die in de toekomst wordt verwacht af te voeren. Dat de Rijn bij Arnhem ontzien wordt, heeft niets te maken met plannen voor woningbouw in het uiterwaardengebied bij Arnhem.
De Rijn wordt ontzien omdat meer water over de Rijn zou betekenen dat dan de Randstad onderloopt. Verder stroomafwaarts is het door bestaande bebouwing op verschillende plekken langs de Lek onmogelijk voor Rijkswaterstaat om hier dijken te verhogen of om de rivier meer ruimte te geven. Ook wanneer er sprake is van 18.000 m3 water bij Lobith, blijft de afvoercapaciteit van de Rijn bij Arnhem op het huidige niveau. De maximale afvoercapaciteit is nou eenmaal bereikt.
Verdere verlaging rivierpeil
Een andere reden voor Rijkswaterstaat en andere instanties die verantwoordelijk zijn voor waterveiligheid om geen bezwaar te hebben tegen de plannen in Stadsblokken-Meinerswijk is dat de plannen voorzien in de aanleg van een nevengeul in Meinerswijk. De aanleg van die geul zorgt voor een daling van het rivierpeil van maar liefst tien centimeter.
Door maatregelen in het kader van Ruimte voor de Rivier is het waterpeil bij Arnhem al acht centimeter omlaag gebracht. In totaal wordt dus een verlaging van 18 centimeter gerealiseerd.
Rijkswaterstaat is vanzelfsprekend blij met de aanleg van de nevengeul. Niet alleen wordt daardoor een gewenste daling van het rivierpeil gerealiseerd, maar het kost Rijkswaterstaat bovendien niets. De kosten voor de aanleg van de nevengeul komen voor rekening van projectontwikkelaar Kondor Wessels Projecten.
Bouwen op hoogwatergrond
De voorgenomen bebouwing op Stadsblokken-Meinerswijk wordt bovendien gerealiseerd op hoger gelegen gebied dat sowieso al niet overstroomde bij hoogwater. Op de Stadsblokken worden woningen gebouwd op het terrein van de voormalige ASM-werf. In Meinerswijk komen de woningen op het terrein van de vroegere steenfabriek.
Kondor Wessels Projecten wil de gebieden een aantal meters ophogen. Hierdoor lopen de woningen zelfs in het meest extreme scenario niet onder water. De woningen komen op ongeveer dezelfde hoogte te liggen als de dijk bij Malburgen: 14 meter boven NAP.
Omdat de rivier niet belemmerd wordt door de bouw van woningen, maar gebruik maakt van de bestaande situatie, heeft Rijkswaterstaat ook hiertegen geen bezwaar. De plannen bieden bovendien voldoende flexibiliteit om, mocht dat ooit wel nodig zijn, extra maatregelen te nemen om het rivierpeil bij Arnhem verder te verlagen. Zo kan bijvoorbeeld de Groene Rivier op de Stadsblokken doorgetrokken worden tot onder de Mandelabrug.
Bezwaren
Met name tegenstanders van de plannen hebben zienswijzen ingediend tegen het bestemmingsplan voor Stadsblokken-Meinerswijk. In de meeste ingediende zienswijzen speelt de angst voor overstromingen een rol.
“Arnhem wil 430 woningen toestaan in het uiterwaardengebied. Dat is in strijd met het beleid om de waterveiligheid in Nederland te garanderen”, staat in een van de zienswijzen te lezen.
“Met het toestaan van woningen maakt Arnhem niet alleen haar eigen stad onveilig, maar benadeelt zij heel Nederland. Door het toenemende overstromingsgevaar is uiterwaardengebied Stadsblokken-Meinerswijk absoluut ongeschikt voor woningbouw.”
Die mening wordt dus niet gedeeld door iedere instantie die zich professioneel bezighoudt met waterveiligheid in Nederland. De ironie is dat tegenstanders met hun bezwaren het tegenovergestelde nastreven van wat ze willen. Zonder rivierdaling en zonder nevengeul neemt het overstromingsgevaar juist toe wanneer de plannen voor Stadsblokken-Meinerswijk niet worden uitgevoerd.
